Biz dijitalcilerin en çok çiğnediği sakızlardan biri de dijital medyanın ve online haberciliğin, yazılı basını bir şekilde tüketeceği lakırdısıdır. Batı basınında örneklerini çok daha önce gördüğümüz tamamen yayından kalkma veya dijital sürümle yola devam etme süreci ülkemize de sirayet etmiş durumda. Akla ilk geleni ise şüphesiz Radikal Gazetesi.
Sonrasında ise tamamen yayın hayatına veda eden Radikal’in aksine dergi tarafında da bu dönüşümü yaşan ilk örneklerden Aktüel Dergisi aklımıza geliyor. Şüphesiz örnekleri arttırmak mümkün…
Dijital geleceği kurgulayan fütüristler her ülkenin yazılı basını için bir ömür biçmişlerdi. Türkiye için de bu tarih 2036 olarak öngörülmüştü. Teknolojiyle daha fazla iç içe olan ve hatta teknolojinin sadece tüketicisi değil aynı zaman üreticisi de olan ülkeler için bu tarihi 2017’ye kadar erkene alıyorlardı. Future Exploration Network‘ün listesinin tamamını aşağıda görebilirsiniz.
Muhtemelen teknoloji ile daha fazla ilişki içerisinde olan toplumların kağıdı daha erken terk edeceği düşünülerek hazırlanan bu listenin iddiası gerçekleşmeye ne kadar yakın? Cevabı hemen verelim: Tamamen yanıldılar.
Amerika Birleşik Devletleri
Örneğin 2017 yılında yazılı basının söneceği iddia edilen ABD’de güncel sayılara göre en fazla satılan gazete olan USA Today‘in tirajı 2,301,917. The New York Times 2,101,611, The Wall Street Journal ise 1,337,376 (1) olarak kaydedilmiş.
İngiltere
2019 yılında gazetenin ömrünü tamamlayacağı iddia edilen İngiltere’de ise durum daha da ilginç. Güncel sayılarla tirajı 1 milyonun üzerinde 3, 1 milyona yaklaşan 2 gazete bulunuyor. The Sun 1,787,096, Daily Mail 1,589,471, Metro ise 1,348,033 tiraja ulaşmış. (2)
Japonya
Dünyanın en fazla gazete okuyan ülkesi Japonya’da durum Future Exploration Network‘ü tamamen yalanlayan ve görmemiş olmayı yeğleyeceğiniz türden… Örneğin; 2013 yılı, günlük ortalama gazete satışı 43,126,352 olarak kayıtlara geçmiş. Ülkemizde günlük ortalama 3 milyon toplam gazete satışı olduğunu düşünürsek, yaklaşık 15 günlük gazete satışımız, Japonya’nın 1 günlük gazete satışını denk düşüyor. (3)
Japonya’daki gazetelerden The Yomiuri Shimbun gazetesi 9,017,000 ortalama tiraja ulaşırken The Asahi Shimbun 6,583,000 ortalama tiraja sahip. Bu veriyi alıntıladığım, Yomiuri’nin Media Data 2016/2017 raporunda oldukça ilginç bir veri daha dikkatimi çekti: “Japonya’da halkın gazetelere erişim oranı, internete erişim oranından daha fazla.”
Raporun tamamı okunduğunda yazılı tarafta olan okuyucu kitlenin aynı şekilde dijital tarafta da var olduğunu göreceksiniz. Yüz milyonlara erişen sayfa görüntüleme ve milyonlara erişen tekil ziyaretçi trafiği… Herhalde Japonya’da haber okumak nefes alıp, su içmek gibi bir şey olsa gerek, açıkçası ne okuduklarını da merak etmiyor değilim, bizim gibi şenlikli bir coğrafyada değiller ve bizim gibi politainment dünyasında da yaşamıyorlar, okuyacak ne haber olabilir ki?
Gazetecilikte Dijital Dönüşüm Dünyada Ne Durumda?
Son 10 yıldır tüm dünyada hem maliyet hem de operasyonel zorluklar nedeniyle yazılı medyadan, dijital medyaya doğru bir dönüşüm yaşanıyor. Fakat bu dönüşüm bir çok rapor ve tahminlerde belirtildiği gibi bir yıkım şeklinde olmuyor. Gazetelerin, internetin yaygın kullanıma sahip olmadığı dönemlerdeki tirajlarına erişemedikleri açık bir gerçeklik fakat bunu yazılı basının çöküşüne değil eşyanın tabiatına bağlamak sanırım daha dürüstçe bir çıkarsama olacak.
Dijital basın hem reklam payı hem de okuyucu tercihi açısından günden güne daha yüksek seviyelere ulaşıyor, ibre net bir şekilde dijital habercilikten yana. Fakat yazılı basın da tahtını kolaylıkla teslim edecek gibi görünmüyor. Dünyanın farklı ülkelerinde oldukça yüksek tirajlara sahip gazeteler boy göstermeye devam ediyor. Bu durumu okuma alışkanlığı, nüfus yoğunluğu gibi parametrelerle açıklamak da mümkün fakat çok açık ve net bir şekilde görünen durum ise; yazılı basının artan oranla tiraj kaybetmeye devam ettiği, fakat bu kaydın bahsedildiği kadar ölümcül durumda olmadığıdır.
Peki bu duruma veriler ne diyor, İngiltere ile başlayalım.
2010 yılında 3 milyonun üzerinde bir tiraja sahip olan The Sun gazetesinin, 2016 yılına gelindiğinde 1.7 milyon seviyelerine düştüğünü gözlemleyebiliyoruz. Azalış oranı çok büyük görünebilir fakat 1.7 milyon tirajın ne kadar büyük olduğunu anlamak için şu bilgi sanırım yeterli olacaktır: Hürriyet, Sabah, Posta, Sözcü, Habertürk, Türkiye ve Milliyet gazetelerinin ortalama toplam günlük tirajı 1.732.696’dır.
Dünyada en fazla gazete okuyan nüfus oranına sahip Japonya‘da ise yine aynı etkiyi gözlemleyebiliyoruz. (4)
Japonya, dünyada en yüksek tiraja sahip ilk 5 gazete listesinde 3 gazetesi yer alan ilginç bir ülke. Listenin 1 numarası The Yomiuri Shimbun gazetesi ve tirajı da 9,017,000. Böyle bir ülkede bile yazılı basın günden güne tiraj kaybetmeye devam ediyor. 2010 yılı baz alındığında günümüze kadar toplamda 5 milyonluk bir tiraj azalışı dikkatimizi çekiyor. Tüm bu azalışa rağmen 44,2 milyonluk tiraj inanılmaz ötesi bir okuma düzeyini ifade ediyor.
ABD’de ise durum tiraj boyutundan çok ekonomik boyutuyla öne çıkıyor. Yıldan yıla azalan karlılık şüphesiz gazete tirajlarına da yansıyor. Özellikle 2015 yılını tanımlarken “resesyon” tabirini kullanan araştırma şirketleri günlük gazetelerin hafta içi tirajlarının %7, hafta sonu tirajlarının ise %4 oranında düştüğünü belirtiyor. (5) Raporda, güncel durumdan 2010 yılından beri görülen en büyük gerileme olduğu ifade edilse de hala ciddi anlamda bir gazete okuyucu kitlesi olduğunu söyleyebiliriz.
Türkiye’deki Son Durum
Ülkemizde de özellikle geleneksel medyanın son 10 yıllık periyotta ciddi anlamda kan kaybettiğini söyleyebiliriz. Verilerle bu tabloyu görmek istersek çok uzağa gitmeden 2009 yılının tirajlarına bakmak yeterli olacaktır. (6) 2009 yılı Ekim ayında, ülkemizde en yüksek tiraja sahip 15 gazetenin toplam tirajı 4.025.179 iken 2016 yılı Ekim ayına gelindiğinde bu sayı 2.664.628 düşmektedir. (Ekim 2009 toplam tiraj 4.724.312, Ekim 2016 toplam tiraj 3.305.305)
Türkiye’de son 7 yıllık periyotta kaybedilen tiraj adedi 1.416.007, oransal bazda azalma ise yaklaşık %32 olarak gerçekleşmiş.
Yazılı basının tiraj kaybetmesi kesinlikle beklenmedik bir durum değil. Teknolojik değişim, küresel anlamda okuma oranında azalma, erişim kolaylığı, akıllı telefonların yaygınlaşması gibi nedenler belirli bir oranda tiraj kaybını açıklamak için yeterlidir. Fakat dünyadan farklı olarak ülkemizdeki tiraj kaybı ayrıca incelenecek olursa sektörel nedenlerin haricinde ülkenin özel koşullarının daha fazla etkili olduğu söylenebilir.
Future Prediction bilmem ne raporlarında olduğu gibi yazılı basın ne dünyada ne de ülkemizde bitmiyor, açıkçası bitecek gibi de görünmüyor.
Sonuç Olarak
Kullanıcı deneyimi açısından erişim, zamanlama, güncellik, ücret gibi onlarca olumsuz yanı olmasına rağmen gazetenin dünyada hala tercih ediliyor olmasının en önemli nedeni itibarı ve güvenilirliği gibi görünüyor. Aynı güven ve itibar unsurunun dijital yayınlar için geçerli olmadığı açık bir gerçeklik. Tık avcılığı, ilgi hırsızlığı, yarı porno erotik yayıncılık gibi neredeyse tüm sektörün şikayetçi olduğu ve aynı zamanda neredeyse tüm sektörün de yaptığı bu uygulamalar nedeniyle dijital basının çok ciddi bir itibar sorunu bulunuyor. Bence dijital basının en büyük problemi bu ve bu problem çözülmediği sürece hiç bir zaman ne ekonomik anlamda ne de itibar açısından potansiyelindeki maksimum faydayı elde edemeyecek.
Ülkemizdeki yazılı basının tirajı ve dijital basının okunma sayıları karşılaştırıldığında, muhtemelen dijital basının lehine olmak üzere 24-25 kat fark ortaya çıkacaktır. (7) Fakat itibar söz konusu olduğunda aynı şeyi söylemek pek de mümkün görünmüyor.
Tüm bu verilerin ışığında şunu rahatlıkla söyleyebilirim ki yakın gelecek felaket senaryolarında bahsedildiği gibi bir geleneksel medya çöküşü yaşanmayacak. Ne teknolojinin üreticisi ne de tüketicisi olan ülkelerde okuyucu gazetesini terk etmeyecek. Çağın ve teknolojinin getirileri nedeniyle tiraj kaybı kaçınılmaz olarak yaşanacak fakat bunun kesin bir yok oluş anlamına gelmediğini de bilmemiz gerekiyor.
Ayrıca internet haberciliğinin, gazete haberciliğini tahtından etmek gibi bir gereksinimi de yok, ciddi anlamda odaklı bir çalışma yapıldığında çağın sağladığı bir avantaj olarak internet haberciliği hep bir adım önde olacak. Bu önermenin en açık ispatı da tüm dünyada reklam harcamalarının dijitale doğru kaymasıdır. Yeter ki nitelikli işler yapılsın.
Dijital basının bu süreçte hem itibarını hem de gelirlerini arttırabilmesi için kadro ve yayın kalitesini ciddi anlamda arttırması gerekiyor. Önümüzde bu anlamda herkesin ittifak edebileceği oldukça güzel bir örnek de bulunuyor: AlJazeera Turk
Kaynak
- http://www.cision.com/us/2014/06/top-10-us-daily-newspapers/
- https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_newspapers_in_the_United_Kingdom_by_circulation#2010_to_present
- http://adv.yomiuri.co.jp/m-data/english/download/ymd_2016-2017.pdf
- http://www.pressnet.or.jp/english/data/circulation/circulation01.php
- http://www.journalism.org/2016/06/15/newspapers-fact-sheet/
- http://www.medyatava.com/tiraj/2009-10-26
- http://mridvano.com/yazili-ve-dijital-basinda-erisim-sayisi-nasil-hesaplanir/